یادداشت مسئول مجامع تخصصی جمعیت فرهنگیان جوان فارس بر ضرورت اجرای سند تحول بنیادین آموزش در مسیر تحقق حیات طیبه

بسم الله الرحمن الرحیم

یکی از عوامل مهم سعادت و بهروزی ملت ها در طول تاریخ توجه به مقوله فرهنگ و تربیت نسلی متناسب با نظام ارزشی جوامع است. به تبع
تحقق حیات طیبه و رسیدن به مرحله تمدن اسلامی در مسیر حکمرانی در نظام ولایی
نیاز مند مجاهدتی مطهری گونه در همه ابعاد تربیتی، فرهنگی، علمی، اقتصادی و اجتماعی دارد که درگاه مهم تعلیم و تربیت مهم‌ترین و بنیادی ترین زیر ساخت توسعه پایدار در کشور محسوب می‌شود.
از همین سو در سیره امام خمینی٫ره٫ و رهنمودهای مقام معظم رهبری به کرات مسئله توجه به نظام تعلیم و تربیت به عنوان پیشانی مقابله با تهاجمات فرهنگی ایادی استکبار به خوبی نمایان است.
پر واضح است که تحقق تعلیم و تربیت موثر با حداکثر کارایی در نظام جمهوری اسلامی که به دنبال آموزش و پرورش سالم، صالح و انقلابی قابل دست یابی است،
تحقق حیات طیبه و نیل به جامعه مهدوی را ممکن می‌سازد.

طبیعی است که برای رسیدن به این افق نگار بلند اندیشه ای، وجود نقشه ی راهی کارآمد، متوازن، شفاف و دقیق الزامی است.

از سال ١٣٨٩ در اثر مجاهدت های علمی فراوان در نظام تعلیم و تربیت کشور تحت راهبری، شورای عالی آموزش و پرورش، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورایی از حوزه علمیه، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در دستور کار اجرایی سیستم آموزشی کشور قرار گرفت.

هر چند در سال های اخیر بدلیل عدم اهتمام به اجرای سند توفیقات اجرایی سند کم بوده اما از نظر گذراندن افق های کارآمد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش جهت تبدیل شدن به گفتمان عمومی جهت اجرا بسیار ضروری و حیاتی است.

در این سند به شش ساحت مهم تربیت اعتقادی، اخلاقی، اقتصادی، علمی، هنری، تربیت زیستی و بدنی اشاره شده که فصل های سند مبتنی بر این موارد تنظیم شده است.

در ادامه فصل های سند را در نگاهی اجمالی و گذرا از نظر می‌گذرانیم.

پس از بیان کلیات در فصل اول،
بیانیه ارزش ها شامل ٣٠ محور کلی در فصل دوم سند تحول آمده است.

محورهایی که روشن می‌کند سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تنها در اندیشه تحقق جامعه اسلامی در کشور ایران اسلامی نیست، بلکه نگاهی ژرف تر مبتنی بر تعالیم روح بخش قرآن کریم در راستای تمدن سازی اسلامی و ایفای نقش تمدن ساز در موج بیداری اسلامی را دنبال می‌کند.

در این بیانیه که تمامی کارگزاران، ملزم به همکاری جهت تحقق بندهای آن می‌شوند نقش و جایگاه معلم به عنوان اساس تحول به وضوح روشن است. پرواضح است، تنها در صورتی می‌توان امید به تحول در سیستم آموزشی داشت که با معلم رشد یافته و تکامل یافته زمینه تربیت دانش آموز تحول خواه و تحول آفرین ایجاد شده و در نهایت جامعه ای تحول یافته در مسیر تکامل و پیشرفت فراهم شود. در همین راستا تشکیل دانشگاه فرهنگیان به عنوان ستون فقرات سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برای تربیت معلمان تحول آفرین در نخستین ماه های تصویب سند گامی بلند برای حرکت در این مسیر بود.

تاکید بر مدرسه محوری در این بیانیه از آن جهت است که گاها برخی ملاحظات اداری و بخش نامه ها و دستورالعمل های طولیِ از بالا به پایین، امکان ابتکار را از اولیا مدرسه گرفته و فضای مدارس تبدیل به پادگانی خشک و بی روح می‌شود و امکان ابتکار از معلم سلب و دانش آموز نیز از درس و مدرسه گریزان می‌شود. اعطای اختیارِ انعطاف به کادر آموزشی مدرسه جهت همراه کردن آموزش و پرورش دانش آموز با نشاط، پویایی، فعال کردن هوش عملکردی با در نظر گرفتن تفاوت های جنسیتی، فردی، اجتماعی و روانی در مراحل مختلف رشد نقطه ای برجسته جهت شکستن فضای خسته کننده آموزشی در سیستم آموزش و پرورش کشور است.نسخه ای که معلم را به عنوان افسر سپاه پیشرفت برای راهبردی مسیر آموزش و پرورش دانش آموزان مسلح می کند.

در فصل سوم بیانیه پس از روشن ساختن جایگاه آموزش و پرورش به عنوان مهمترین دستگاه مادر در حصول به حیات طیبه ماموریت نقش های مختلف درگیر در فرایند تعلیم و تربیت اعم از معلم، دانش آموز، مدیر، تشکیلات اداری و سایر نهادهای مرتبط به وضوح مشخص می‌شود.

به گونه ای که جهت تربیت هماهنگ از مستخدم مدرسه تا مدیر باید در راستای برنامه ای خاص به عنوان قطعاتی از یک پازل در کنار هم متناسب با یک الگوی تربیتی هماهنگ به ایفا نقش بپردازند.

چشم انداز آموزش و پرورش تراز در گام پیش روی، تا تحقق تمدن سازی فصل چهارم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را به خود اختصاص داده است.

چشم اندازی عمیق جهت فتح قله های دانش دنیا منطبق با آنچه مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی مطرح میکنند و برنامه درسی ملی نیز برای آن راهکار ارائه می دهد.

در این چشم انداز، دانش آموز متدین، فعال، کوشا و انقلابی با روحیه پرسشگری و نقادی در مدرسه ای تربیت می‌شود که با تعمیم عدالت آموزشی با استفاده از امکانات روزآمد و فناوری های نوین بر مدار معلم تحول یافته و تحول آفرین و تکامل یافته در مکتب اصیل اسلامی به صورت مستقل با تمرکز بر تفاوت های جسمی، جنسیتی، فردی، اجتماعی، اقلیمی و اخلاقی جهت ایفای نقش مختص به خود آماده شده و تحویل جامعه میشود.

انسانی رشد یافته در مکتب اسلام که در وجوه دینی و اخلاقی آماده تعامل مثبت با سایر انسان ها ، طبیعت و سایر مخلوقات خداست.

ارتقای جایگاه نظام آموزشی، تامین عدالت آموزشی، افزایش نقش خانواده در امر تعلیم و تربیت عمومی، بهسازی و تحول در نظام برنامه ریزی آموزشی و درسی، مالی و اداری و زیرساختهای کالبدی از اهداف برشمرده شده در فصل ۵ سند است که در فصل ۶ راهبردهای متناسب از قبیل: استقرار نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی بر اساس نگاه توحیدی متضاد با نگاه سکولاریسم، نگاه یکپارچه و هماهنگ به فرایند تعلیم و تربیت عمومی، ابتناء فرایند طراحی، تدوین واجرای اسناد تحولی زیر نظامها شامل برنامه درسی، تربیت معلم و تأمین منابع انسانی، راهبری و مدیریت، تأمین و تخصیص منابع مالی،تأمین فضا، تجهیزات و فناوری-پژوهش و ارزشیابی و
برنامه های کوتاه مدت و میان مدت بر مبانی نظری و فلسفه‌ تعلیم و تربیت اسلامی و مفاد سند تحول بنیادین آموزش، نهادینه کردن عدالت آموزشی،گسترش و تعمیق فرهنگ پژوهش و ارزشیابی، خلاقیت و نوآوری، نظریه پردازی و مستند سازی تجربیات علمی تربیتی بومی در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی، ارتقای معرفت و بصیرت دینی، تعامل اثر بخش و فعال نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی با سایر نهادها و دستگاههای مرتبط به ویژه نهاد خانواده ورسانه با تأکید بر کاهش مرزهای تعلیم و تربیت رسمی و غیر رسمی از راهبرد های سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.

فصل هفتم راهکار های عملیاتی سند به تفصیل مشتمل بر ٢٣ سرفصل و ١٣١ راهکار بیان شده است. نگاه ویژه به جایگاه معلم با طرح رتبه بندی معلم، سنجش مداوم صلاحیت های حرفه ای معلم، تشویق پژوهش محوری معلمین در راستای اهداف عالیه سند تحول بنیادین، آموزش های اختصاصی ضمن خدمت و… از راهکار های اجرایی بر مدار نظام آموزشی معلم محوری است، که معلم تراز آموزش دیده ضمن انعطاف در برنامه درسی با در نظر گرفتن تفاوت ها، دانش آموز را بر پایه نظام هدایت تحصیلی به سمت آموزش‌ متناسب با استعداد و توانایی و علاقه او سوق می‌دهد که دارای نقش پذیرفته شده در جامعه است. به گونه ای که هر دانش آموز جدای از آموزش رسمی حداقل یک فن و حرفه را در طول تحصیل جهت نقش آفرینی متناسب در برنامه درسی که ١٠ تا ٢٠ درصد آن به آشنایی با حرف و فنون و جغرافیا محلی و… اختصاص میابد آموزش دیده و توانمند می‌شود.

تلاقی معلم، عالم دینی در نتیجه ارتباط مدرسه و حوزه علمیه نیز جهت رشد علمی و تربیت دینی در کنار هم تعبیه شده که مشاور اختصاصی هر مدرسه این بستر را راهبری می‌کند.

استفاده از فناوری های روزآمد و هوشمند، محتوا آموزش چند رسانه ای، برگزاری کلاس درس در تعامل با محیط و مرتبط شدن دانش آموزان با کتابخانه، ورزشگاه، خانه های سینما و… از راهکار های ایجاد نشاط، آموزش فعال و پویا در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.

طراحی، تدوین و اجرای برنامه درسی ملی براساس اسناد تحول راهبردی و باز تولید برنامه های درسی متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی، متناسب سازی محتوا با مراحل مختلف رشد، استفاده از ظرفیت رسانه ها، کانون های تربیتی و مذهبی مساجد و… برای رشد اخلاقی دانش آموز،رعایت اقتضائات هویت جنسیتی (پسران
و دختران) و ویژگی های دوران بلوغ دانش آموزان در برنامه های درسی و روش ها وبرنامه های تربیتی، ضمن توجه به هویت مشترک آنان، ایجاد نظام رتبه بندی مدارس و موسسات آموزش و پرورش جهت شفاف سازی عملکرد جهت ارتقا، حاکمیت برنامه محوری بجای کتاب محوریگ (تربیت عملی در اردو، بازدید علمی و کارگاه عملی آموزشی و تربیتی) گوشه ای کوچک از راهکارهای اجرایی فصل هفتم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.

در آخرین فصل سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز در مورد پارادیم های نظارتی بر اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش سخن گفته شده و این وظیفه خطیر را شورای عالی انقلاب فرهنگی عهده دار شده است. یکی از وجوه بسیار ارزشمند که در سند تحول بنیادین تعبیه شده، ترمیم مداوم سند متناسب با نیازهای روزآمد توسط شورای عالی آموزش و پرورش زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی است در بازه های زمانی ۵ ساله انجام می‌گیرد.

نکته قابل ذکر در مورد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش آنکه علی رغم جامعیت و نگاه چند بعدی متن سند تحول که در چهار دهه گذشته عمر جمهوری اسلامی بی نظیر است اما، بی توجهی برخی مدیران مسئول دولت تدبیر و امید در حوزه تعلیم و تربیت، عدم هماهنگی دستگاه های مختلف درگیر اجرا، تبدیل نشدن سند به گفتمان واحد جامعه از موانع سد راه اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در کشور است.

متاسفانه در هشت سال گذشته درگیر نگاه اشتباه به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و تقلیل آن در سطحی کوچک بوده ایم که باعث بن بست و عقب گرد آموزشی در کشور شد.در صورتی که سند تحول نسخه ای ملی جهت رسیدن به توسعه پایدار در نیل به حیات طیبه است که حداقل ۴ وزارت‌خانه آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ارتباطات باید در اجرای آن حضور مستقیم داشته و دستور العمل اجرایی هماهنگ را پیش ببرند که متاسفانه به هر علت اینگونه نشده است. در سال‌های اخیر عدم حرکت هماهنگ و ضعف ستاد اجرایی سند تحول در آموزش و پرورش حرکت اجرای شئون سند را کند کرده است اما امروز با روی کار آمدن دولت مردمی ایران قوی ضرورت برگزاری کرسی های علمی، تشریح سند در جامعه دانشگاهی، همراهی صداوسیما و رسانه ها با ایدیولوژی سند تحول بنیادین آموزش بسیار ضروری است. متاسفانه در سالهای اخیر صدا و سیما و رسانه ها در تشریح ابعاد مختلف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برای تبدیل شدن اجرای سند به گفتمان عمومی در میان جامعه خوب عمل نکردند که باید این عقب ماندگی در اسرع وقت جبران شده و به سرعت تمامی دستگاه های مسئول آرایش متناسب با اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به خود بگیرند.
نیاز مبرم است که در همه دستگاه های مسئول این تفکر که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نسخه برون رفت جامعه از مشکلات است درونی شود چرا که در مقابل آفند فرهنگی دشمن تنها آرایش جنگی مفید و مثمر ثمر در شرایط کنونی به عهده گرفتن نقش پدافند غیر عامل با سلاح سند تحول بنیادین توسط آموزش و پرورش است که حملات فرهنگی د‌شمن را خنثی میکند. نگاهی نو به آموزش‌ و پرورش نگاه نو به جامعه و تمدن ساز شدن در گام دوم انقلاب اسلامی است.

گامی که با وجود معلمان جوان انقلابی، افسران با انگیزه سپاه پیشرفت پرقدرت برداشته خواهد شد و خرمشهر های پیش روی نظام تعلیم و تربیت فتح خواهد شد .

یادداشت_مرتضی کریمی دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی

نظرات بسته شده است.